ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ-ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΠΟΥ ΣΥΝΤΑΧΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΒΒΕ

 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ-ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΠΟΥ ΣΥΝΤΑΧΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΒΒΕ

Το κατάστιχο
Ένας από τους τρεις, το πιθανότερο ο Μακρής,

φρόντισε να στείλει κάποιον υπάλληλο να αγορά-
σει από το εκλεκτό χαρτοπωλείο και τυπογραφείο
Καστρινάκη - Γεωργαντά, που βρισκόταν στην οδό
Βενιζέλου, λίγο πιο πάνω από την Εγνατία, ένα κατά-
στιχο για τα πρακτικά του Συνδέσμου: Με πανόδετα,
χοντρά εξώφυλλα, χαρτί γραφής 120 γραμμαρίων
και διαστάσεις 23,5 Χ 30 εκατοστά. Αυτός που έδω-
σε την παραγγελία δεν αγόρασε απλώς ό,τι υπήρ-
χε διαθέσιμο στο κατάστημα. Οι διαστάσεις αυτές
δεν ήταν συνήθεις. Το κατάστιχο παραγγέλθηκε στα
επιθυμητά μέτρα. Ήταν αρκετά φαρδύ για τήρηση
πρακτικών και αρκετά κοντό για να μην είναι ογκώ-
δες. Όταν το παρέλαβε, ο άγνωστός μας έγραψε με
πένα, μιμούμενος τα τυπογραφικά στοιχεία τύπου
Elzevier: Βιβλίον Πρακτικών Συνδέσμου Βιομηχάνων
Μακεδονίας 1914. Αυτό το κατάστιχο περιλαμβάνει
τα πρακτικά του Συνδέσμου μέχρι το 1920 και τηρή-
θηκε, εκατό χρόνια τώρα, καθαρό και πλήρες. Χάρη
σε αυτό - και σε εκείνους που το διέσωσαν - γράφο-
νται οι γραμμές που ακολουθούν.

Κάποιος από την τριμελή ομάδα συνέλαβε και το
σήμα του Συνδέσμου, το οποίο περιγράφηκε στο κα-
ταστατικό και σύντομα αποτυπώθηκε σε σφραγίδα,
ίσως από το ίδιο κατάστημα από το οποίο αγοράστηκε
το κατάστιχο. Απεικόνιζε «άκμονα μετά διαβήτου και
γνώμονος και άνωθεν αστέρα».
Το καταστατικό
Οι τρεις συντάκτες του καταστατικού είχαν πολύ
συγκεκριμένη αντίληψη για το τι έπρεπε να κάνει ο
Σύνδεσμος. Έπρεπε να μεριμνήσει για να εξυπηρετη-
θούν τα συμφέροντα της βιομηχανίας στη Μακεδονία.
Έπρεπε επίσης να επιδιώξει και να εξασφαλίσει προ-
στατευτικά μέτρα και νομοθετήματα που θα βοηθού-
σαν την ανάπτυξη της βιομηχανίας στη Μακεδονία.
Μέσα σε μια μόνο φράση οι σκαπανείς της μακεδο-
νικής βιομηχανίας έθεσαν και πρόβαλαν ένα πλαί-
σιο: Η οργάνωσή τους μπορούσε να αποτελέσει τον
Σύνδεσμο κάθε ξεχωριστής βιομηχανίας με το κράτος
και τους μηχανισμούς του.
Με ποια μέσα θα γινόταν αυτό; Μελετώντας τους
κλάδους και συγκεντρώνοντας στοιχεία, δημοσιεύο-
ντας εκθέσεις και εκδίδοντας δελτίο, διοργανώνοντας
βιομηχανικές εκθέσεις και συνέδρια, ώστε να προ-
βάλλονται τα βιομηχανικά προϊόντα, να συνάπτονται
σχέσεις με τις ξένες αγορές, να διαφωτίζονται η κυ-
βέρνηση και η βουλή. Ακόμη, η οργάνωση θα έπρεπε
να ρυθμίζει τους όρους εργασίας με τρόπο που να δια-
σφαλίζει τα αμοιβαία συμφέροντα εργοστασιαρχών
και εργατών. Ήταν η εποχή που η εργατική οργάνω-
ση Φεντερασιόν είχε αναπτύξει έντονη δράση και οι
απεργίες ήταν πολύ συχνές στη Θεσσαλονίκη.
Ο Αθανάσιος Μακρής,
από τους βασικούς ιδρυτές του Συνδέσμου.

 

 

Αλλά ως πρώτο και κυριότερο μέσο οι συντάκτες
έθεσαν τις συναντήσεις των μελών και τις απόψεις που
θα αντάλλασσαν μεταξύ τους. Ο Σύνδεσμος επρόκειτο
να παίξει το ρόλο του συλλογικού βιομηχάνου, που θα
έκανε αυτό που ο κάθε ένας βιομήχανος μεμονωμένα
δυσκολευόταν να κάνει.
Σε αυτή την ένωση μετείχαν πρώτα από όλα εται-
ρείες αλλά και πρόσωπα «αδιακρίτως εθνικότητος».
Το όριο ήταν μόνο γεωγραφικό, η Μακεδονία. Μέλη
μπορούσαν να γίνουν «εργοστασιάρχαι ή διευθυνταί ή
σύμβουλοι» βιομηχανικών εταιρειών που έδρευαν στη
Μακεδονία. Η επεξεργασία καπνού λογίστηκε ως κλά-
δος της βιομηχανίας, συνεπώς ευπρόσδεκτα ήταν και
τα μέλη των εξαγωγικών εταιρειών καπνού.

 

Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Ο 1 9 1 5 - 2 0 1 5

Το καταστατικό περιέγραφε μια λεπτή σχέση ισορ-
ροπίας ανάμεσα σε εταιρείες διαφορετικής δυναμι-
κότητας και σε πρόσωπα. Οι εταιρείες θα διέθεταν
3 - 18 ψήφους, αναλόγως του κεφαλαίου τους και
της συνδρομής που θα κατέβαλαν. Αλλά κανείς δεν
είχε το δικαίωμα να διαθέτει πάνω από έξι ψήφους.
Συνεπώς, οι μεγαλύτερες εταιρείες θα έπρεπε να δι-
αθέτουν πάνω από ένα αντιπρόσωπο στη συνέλευση.

 Η ιδρυτική συνέλευση

 Η ιδρυτική γενική συνέλευση του Συνδέσμου έγι-

νε την Τετάρτη 29 Ιανουαρίου, μόλις δύο εβδομάδες
από την πρώτη συνάντηση. Το πρακτικό δεν κατονο-
μάζει τον τόπο αλλά οι εφημερίδες της ίδιας ημέρας
αναγγέλλουν την αναβολή της προγραμματισμένης
γενικής συνέλευσης των μετόχων της «Έρια», ένδει-
ξη ότι η ιδρυτική συνέλευση πραγματοποιήθηκε στα
γραφεία της εταιρείας αυτής. Παρέστησαν 14 εκπρό-
σωποι 11 εταιρειών, οι οποίοι αντιπροσώπευαν 141
από τις 273 ψήφους που προέβλεπε το καταστατικό.
Οι εταιρείες ήταν οι: Έρια, Γρηγόριος Τσίτσης και Σία,
Λόγγος και Τουρπάλης, Λάππας & Χατζηδημούλας,
Γκούτας Καράτζιας, Ηρακλής Χατζηδημούλας & Σία
(κανναβουργείο), Β. και Γ. Τουρπάλης, Σωσσίδης και
Φαΐκ, Αθανάσιος Σωσσίδης, Αδελφοί Χατζηνικολάκη,
Εργοστάσιον Ιούτης Τόρρες & Σία, Ζυθοποιείο
Όλυμπος, Ζυθοποιία Νάουσα, και βέβαια η Ανώνυμος
Εμπορική και Βιομηχανική Εταιρεία (Αλλατίνη). Ήταν,
με άλλα λόγια, παρούσες οι σημαντικότερες επιχει-
ρήσεις και βιομηχανικές προσωπικότητες του μακε-
δονικού χώρου.
Την εποχή εκείνη οι μεταποιητικές επιχειρήσεις
της Μακεδονίας δεν υπερέβαιναν τις τριάντα, ακόμη
και αν στον ορισμό αυτό συμπεριλάβουμε βιοτεχνίες
με 5 - 10 εργάτες12. Συνεπώς, η συσπείρωση που είχε
επιτευχθεί ήταν παραπάνω από ικανοποιητική.
Πρόεδρος εκλέχτηκε ο Περικλής Χατζηλάζαρος, ο
οποίος δεν ήταν παρών στη συνέλευση, ίσως για λό-
γους λεπτότητας. Η εκλογή του ήταν αναμενόμενη, αν
προσμετρηθεί το κύρος του και το γεγονός ότι είχε
λάβει την πρωτοβουλία για την ίδρυση της οργάνω-
σης. Ήταν ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον κόσμο
της Θεσσαλονίκης και σε εκείνον των Καταρρακτών. Η
εκλογή του αντιπροέδρου είχε εξ ίσου μεγάλη σημα-
σία: Θα έπρεπε να προέρχεται από τη Θεσσαλονίκη και
κατά προτίμηση από άλλο κλάδο, πλην της κλωστοϋ-
φαντουργίας. Φυσιολογικά, θα έπρεπε να εκλεγεί ο
Μωυσής Μορπούργο, ο οποίος ήταν παρών στη συνέ-
λευση αλλά αυτός δεν έθεσε υποψηφιότητα. Παρών
ήταν και ο Τζίνο Φερνάντεζ, γιος της Μύριαμ Αλλατίνη,
εξάδελφος του Μορπούργο, συνιδιοκτήτης του εργο-
στασίου Ιούτης Τόρρες και Σία και της Ζυθοποιίας
Όλυμπος αλλά και εκείνος δεν έθεσε υποψηφιότη-
τα. Αντί γι’ αυτούς εκλέχτηκε ως αντιπρόεδρος ο
Ζοζέφ Μισραχή, της ζυθοποιίας Όλυμπος13. Ο Ζοζέφ
Μισραχή, συγγενής εξ αγχιστείας των προηγουμένων,
ενδιαφερόταν και για την κλωστοϋφαντουργία, διότι
ήταν συνιδιοκτήτης της Nouvelle Filature, η οποία ήταν
από τις μεγαλύτερες και πλέον σύγχρονες του είδους
της αλλά είχε πάψει να λειτουργεί το 1912, καθώς
οι διαδοχικές απεργίες και η αύξηση των ημερομισθί-
ων στην περίοδο των Νεότουρκων είχαν καταστήσει
απαγορευτικό το εργασιακό κόστος14. Από την άποψη
αυτή, οι κλωστοϋφαντουργίες των Καταρρακτών εί-
χαν μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα. Γενικός γραμμα-
τέας εκλέχτηκε ο Θεόδωρος Δάνου

.
Τα πρώτα οργανωτικά μέτρα

Μία εβδομάδα αργότερα, την Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου
1914, και ενώ οι εφημερίδες ανήγγειλαν ότι ένας ταγ-
ματάρχης της χωροφυλακής είχε δημοσιεύσει αγορα-
νομική απόφαση για τη διατίμηση της ζάχαρης, ενέρ-
γεια που καθησύχασε το κοινό αλλά εξαφάνισε τη ζά-
χαρη από τα παντοπωλεία, συνήλθε το συμβούλιο και
ασχολήθηκε με τα στοιχειώδη: ποιός θα «έτρεχε» την
οργάνωση σε καθημερινή βάση και πού θα ήταν τα
γραφεία της. Οι Τουρπάλης, Δάνου και Φερνάντεζ ανέ-
λαβαν να εισηγηθούν στην επόμενη συνεδρίαση, που
έγινε την Τρίτη 24 Φεβρουαρίου, μέσα σε ένα κλίμα
όπου το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου μονοπωλούσε το
ενδιαφέρον των πολιτικών αλλά και των καθημερινών
ανθρώπων. Ως κατάλληλος γραμματέας υποδείχθηκε
ένας απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποί-
ος κατείχε διδακτορικό τίτλο στις φυσικές επιστήμες

και είχε διδάξει Χημεία στο Ελληνικό Γυμνάσιο της
Θεσσαλονίκης. Ονομαζόταν Δημήτριος Χατζόπουλος
και κανείς, βέβαια, από εκείνους που τον επέλεξαν δεν
μπορούσαν να διανοηθούν ότι η σχέση του νεαρού
φυσικού με τον Σύνδεσμο θα ήταν σχέση ζωής. Ο μι-
σθός με τον οποίο προσλήφθηκε, όμως, δείχνει ιδιαί-
τερη εκτίμηση στο πρόσωπό του. Η καθημερινή ζωή
ήταν βέβαια ακριβή στη Θεσσαλονίκη αλλά και οι 350
δραχμές που ήταν ο μισθός του Χατζόπουλου αντιστοι-
χούσαν σε 14 χρυσές λίρες. Ο Δ. Χατζόπουλος ήταν ο
συγγραφέας της δυσεύρετης μελέτης «Παραγωγή και
βιομηχανία Μακεδονίας», η οποία δημοσιεύθηκε στο
Δελτίο του Γραφείου Εργασίας Μακεδονίας το 191415.
Τα γραφεία που επιλέχτηκαν για τη στέγαση του
Συνδέσμου ήταν ανάλογα: Η μεγάλη κεντρική αίθου-
σα και ένα παράπλευρο δωμάτιο στην παλαιά οικία
Αλλατίνη, «όπισθεν της Τραπέζης Θεσσαλονίκης». Το
κτίριο υπάρχει ακόμη, σε κακή κατάσταση, μεταξύ των
οδών Συγγρού, Βαλαωρίτου και Βηλαρά. Το ενοίκιο
ήταν 2.000 δραχμές το χρόνο. Η εγκατάσταση αναγ-
γέλθηκε επισήμως στις εφημερίδες: «Πάντες οι βιομή-
χανοι ή καπνεργοστασιάρχαι Μακεδονίας οι βουλόμε-
νοι να εγγραφώσιν ως μέλη του Συνδέσμου ή να ζη-
τήσωσιν οιανδήποτε πληροφορίαν κ.λπ. παρακαλού-
νται να απευθύνονται εις την ως άνω διεύθυνσιν»16.
Ήταν κάτι σαν παιχνίδι της τύχης, ότι ο Σύνδεσμος των
Η πρώτη συνέλευση, Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου 1914. Ποιός θα «τρέχει» την οργάνωση;

βιομηχάνων θα στεγαζόταν στο παλαιό σαλόνι των
Αλλατίνη, που είχε γνωρίσει τόσες δόξες, την εποχή
που οι ιδιοκτήτες του δημιουργούσαν τη σημαντικό-
τερη αλευροποιία στην Ανατολή. Μερικούς μήνες αρ-
γότερα, όταν φάνηκε ότι οι εισπράξεις του Συνδέσμου
από τις εισφορές των μελών του δεν ήταν τόσο υψη-
λές όσο εκτιμήθηκε στην αρχή, αποφασίστηκε η υπε-
νοικίαση των γραφείων στον Κτηματικό Σύνδεσμο για
να πραγματοποιεί τις συνεδριάσεις του, έναντι 800
δραχμών ετησίως17. Ο Κτηματικός Σύνδεσμος είχε μό-
λις ιδρυθεί και αρκετά από τα μέλη του είχαν άμεση
σχέση με το βιομηχανικό κόσμο18.

Η εκπροσώπηση στην Αθήνα

Από τις πρώτες εβδομάδες της λειτουργίας του
Συνδέσμου έγινε αντιληπτό ότι υπήρχε ανάγκη
κάποιου Συνδέσμου με τη Βουλή, προκειμένου να
υπάρχει πληροφόρηση για την νομοθετική κίνηση
(δεν υπήρχαν ακόμη Μακεδόνες βουλευτές). Έτσι,
με εισήγηση του Η. Χατζηδημούλα έγινε βολιδοσκό-
πηση στο βουλευτή Αχαΐας Σπήλιο Αγαπητό, ο οποί-
ος ήταν πολιτικός μηχανικός, «διαμείνας ενταύθα
εις την υπηρεσίαν των δημοσίων έργων και γνωρί-
ζων την ενταύθα βιομηχανία», να αντιπροσωπεύει
τον Σύνδεσμο στην Αθήνα «παρά τοις Υπουργείοις,
τη βουλή και τη κυβερνήσει εν γένει περί επιτυχίας
των δικαίων αιτημάτων του Συνδέσμου»19. Πράγματι,
ο Αγαπητός, «βουλευτής κυβερνητικός» Αχαΐας, που
ως έφεδρος αξιωματικός είχε υπηρετήσει στη Γενική
Διοίκηση Μακεδονίας και γνώριζε τα θέματα της βι-
ομηχανίας, δέχτηκε την πρόταση. Με δαπάνη του
Συνδέσμου προσέλαβε νεαρό υπάλληλο με αμοιβή.

30 δραχμές το μήνα για την υπηρεσία στα υπουργεία
κ.λπ.20 Ο Σπήλιος Αγαπητός (1877 - 1943) υπήρξε
σημαντική προσωπικότητα του τεχνικού κόσμου και
έγραψε συγγράμματα σχετικά με την πολεοδομία21.
Το καλοκαίρι του 1915, αφού είχαν προηγηθεί
οι εκλογές του Μαΐου που έστειλαν εκπροσώπους
της Μακεδονίας στη Βουλή, ο Σύνδεσμος αποφάσι-
σε να ζητήσει από τους βουλευτές Δίγκα, Μπούσιο,
Πλατσούκα και Αλεξανδρίδη «να υποστηρίζουν τα
συμφέροντα της βιομηχανίας εν τη βουλή και εν τη
κυβερνήσει»22. Παρ’ όλα αυτά, η συνεργασία με τον
Αγαπητό συνεχίστηκε.

Τα πρώτα αιτήματα

Τα πρώτα αιτήματα στην ιστορία του Συνδέσμου δια-
τυπώθηκαν με εισήγηση του Μωυσή Μορπούργο
και αφορούσαν την εξομοίωση με τα εργοστάσια της
Παλαιάς Ελλάδας ως προς την ατέλεια εισαγωγής
(α) κάρβουνου, (β) μηχανημάτων και πρώτων υλών.
Για το πρώτο θέμα αποφασίστηκε να υποβλη-
θεί αμέσως τηλεγραφικό αίτημα στο Υπουργείο
Οικονομικών. Για το δεύτερο θέμα, το οποίο ήταν
και πιο σύνθετο, αποφασίστηκε να γίνει πρώτα
προφορική κρούση στον Γεώργιο Κοφινά, διευθυ-
ντή του Υπουργείου, ο οποίος είχε υπηρετήσει στη
Θεσσαλονίκη, ήταν γνωστός στις επιχειρήσεις [6
Μαρτίου 1914], και ασκούσε επιρροή στον Υπουργό
Αλ. Διομήδη. Δεν ήταν πάντως ιδιαίτερα συμπαθής
στον Τύπο, διότι θεωρήθηκε ως ο εισηγητής της δι-
ατήρησης διαφορετικού δασμολογίου μεταξύ Νέας
και Παλαιάς Ελλάδας

 Οι εν Αθήναις

Στην Αθήνα είχε συσταθεί από το 1907 «Σύνδεσμος
Βιομηχάνων και Βιοτεχνών»24, ο οποίος είχε μαζικό
χαρακτήρα25, αφενός διότι ενέγραφε ως μέλη άτομα
και όχι επιχειρήσεις αφετέρου διότι δεν περιοριζό-
ταν στη βιομηχανία. Ο εν λόγω σύλλογος απέστει-
λε «έκκληση» για κοινή δράση προς τον νεότευκτον
Σύνδεσμο της Μακεδονίας, στην οποία οι Μακεδόνες
απάντησαν με ευχές για επικοινωνία και συνεργα-
σία26. Στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Αθήνα
Εφημερίδα Μακεδονία, 19.4.1914: Ενώ το Δημόσιο
εισέπραξε πολλά από τη Μακεδονία, δεν δαπάνησε
τίποτε για τις εγχώριες ανάγκες. Το «περιφερειακό
πρόβλημα» στις αρχές του.

ο Ηρακλής Χατζηδημούλας ήρθε σε προσωπική επι-
κοινωνία με τον σύλλογο των Αθηνών και παρακο-
λούθησε τη γενική συνέλευσή του27. Επακολούθησε
νέα πρόσκληση από την αθηναϊκή οργάνωση προς
τον ΣΒΜ για να εγγραφεί ως «επίκουρον μέλος»
αλλά ο ΣΒΜ απάντησε ότι ήταν διαφορετικά οργα-
νωμένος, διότι συμμετείχαν σε αυτόν εργοστάσια και
όχι πρόσωπα

Προσαρμογή του καταστατικού στο νόμο
περί σωματείων

Μερικούς μήνες μετά τη σύσταση του Συνδέσμου,
μεταβλήθηκε η νομοθεσία περί σωματείων, με την
έκδοση του νόμου 281/191429. Ο νόμος τέθηκε σε
ισχύ από 1η Ιανουαρίου 1915 δίνοντας προθεσμία
για αναπροσαρμογή των καταστατικών των υφιστά-
μενων σωματείων, ώστε να ανταποκρίνονται προς
τις προδιαγραφές του νόμου. Έτσι, ο Σύνδεσμος
Βιομηχάνων, μόλις λίγους μήνες μετά τη σύντα-
ξη του καταστατικού του, βρέθηκε στην ανάγκη να
το αναπροσαρμόσει, για τυπικούς λόγους. Υπήρχαν
όμως και ουσιαστικοί λόγοι, οι οποίοι θα καθιστού-
σαν χρήσιμη την τροποποίηση του καταστατικού:
Η ρύθμιση που καθόριζε τις εισφορές κάθε εταιρείας
ήταν δίκαιη, διότι επιβάρυνε με μεγαλύτερα ποσά τις
μεγάλες εταιρείες αλλά ταυτοχρόνως λειτουργούσε
ανασταλτικά στη συμμετοχή ορισμένων από αυτές.
Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Συνδέσμου το ζή-
τημα των εισφορών απασχόλησε τις περισσότερες
συνελεύσεις.

Φορολογική εξομοίωση με την Παλαιά
Ελλάδα

Οι ατυχείς κινήσεις του Υπουργείου Οικονομικών επί
του φορολογικού καθεστώτος των Νέων Χωρών εί-
χαν προκαλέσει δυσάρεστη κατάσταση στην αγορά,
που εξελίχθηκε σε χάος μέσα στο Μάρτιο. Την κατά-
σταση αυτή, που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο ΣΒΜ, πε-
ριγράφει άρθρο στον Τύπο με τίτλο: «Η καταστροφή
της Βιομηχανίας εν Μακεδονία»: «Είναι η καταστρο-
φή αυτή γεγονός, το οποίον ούτε οι τυφλοί πλέον δεν
ημπορούν να αρνηθούν. Αφ’ ότου εφηρμόσθη παρ’
ημίν το νέον τελωνειακόν δασμολόγιον, εβροντοφω-
νήσαμεν κατ’ επανάληψιν ότι η εγχώριος βιομηχανία
καταστρέφεται (...) ότι με το διαφορικόν δασμολόγιον
της Παλαιάς και της Νέας Ελλάδος, η βιομηχανία και
η βιοτεχνία ακόμη της Θεσσαλονίκης υφίσταται κλονι-
σμόν τρομερόν (...) καταδικάζεται εις τον εκ μαρασμού
θάνατον (...) όλη η βιομηχανία η οποία ως κινητήριον
δύναμιν είχε το πετρέλαιον εζημιώθη τρομακτικώς (...)
η βιομηχανία των ζαχαρωτών επλήγη εις τα καίρια, δι-
ότι η κυβέρνησις εφορολόγησε βαρύτατα την ζάχαριν
και μόνον με 15% τα είδη ζαχαροπλαστικής (...) η βιο-
τεχνία των υποδημάτων ενεκρώθη, διότι τα δέρματα
φορολογούνται με βαρύν δασμόν (...) οι αλευρόμυλοι
ανέστειλαν τας εργασίας των, διότι ο σίτος φορολο-
γείται βαρύτερον του αλεύρου, ενώ εις την Παλαιάν
Ελλάδα συμβαίνει το αντίθετον (...) παρουσιάζεται ως
επικείμενον το κλείσιμον τριών εργοστασίων σάπω-
νος, διότι αι πρώται ύλαι φορολογούνται, καθ’ ον χρό-
νον ο σάπων εισάγεται με 15%».

Η κατάσταση αυτή είχε βέβαια χαμένους αλλά και
κερδισμένους. Η αντιμετώπισή της χρειαζόταν ιδιαίτε-
ρη προσοχή και ευαισθησία. Ο Σύνδεσμος υιοθέτησε
τη μετριοπαθή θέση της σταδιακής εξομοίωσης της
Νέας με την Παλαιά Ελλάδα και αποφάσισε να συ-
ντάξει και να στείλει έκθεση προς την κυβέρνηση για
να υιοθετήσει στη Μακεδονία μέτρα ανάλογα προς τα
κρατούντα στην Παλαιά Ελλάδα30.
Αλλά ενώ ετοιμάζονταν αυτά, στις 3 Απριλίου δη-
μοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο νό-
μος 200 «περί συμπληρώσεως και τροποποιήσεως
κλάσεών τινων και άλλων διατάξεων του τελωνια-
κού δασμολογίου», με τον οποίο «αι διά του εν ισχύι
δασμολογίου παρεχόμεναι ατέλειαι επικτείνονται και
εις τας προσαρτηθείσας νέας Χώρας επί των κάτωθι
ειδών (…) αι λοιπαί ατέλειαι δύνανται να επεκταθώ-
σι (…) τα ατελώς εις Ελλάδα εισαγόμενα είδη και μη
περιλαμβανόμενα εις την άνω κατηγορίαν, μεταφερό-
μενα εκ της παλαιάς Ελλάδος εις τας προσαρτηθεί-
σας χώρας καταβάλλουσιν τον εκεί ισχύοντα δασμόν»
(άρθρο 3).
Ζητήματα προκάλεσε και το άρθρο 9, το οποίο χώ-
ριζε την Ελλάδα σε δύο δασμολογικές περιφέρειες.
Τα «εισαγόμενα» στην Παλαιά Ελλάδα από τις Νέες
Χώρες θα είχαν ατέλεια μόνο αν γνωμάτευε σχετι-
κά κάποια κρατική επιτροπή. Διαφορετικά, θα επιβα-
ρύνονταν με δασμούς, σαν να προέρχονταν από το
εξωτερικό.
Στις 11 Απριλίου η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως
είχε φτάσει και στη Θεσσαλονίκη και το νομοθετικό
τερατούργημα έγινε γνωστό στις λεπτομέρειές του.
Αμέσως συγκλήθηκε επείγουσα σύσκεψη των νημα-
τουργείων, που θίγονταν ιδιαίτερα, διότι τα είδη που εν-
διέφεραν τον κλάδο και απαλλάσσονταν από δασμούς
στην Νότια Ελλάδα δεν απαλλάσσονται στη Βόρεια.
Θα έπρεπε να κινηθεί διαδικασία, για να συγκληθεί ει-
δική επιτροπή και να τα συμπεριλάβει στην ατέλεια.
Το ίδιο ίσχυε και για την κάνναβη, που ενδιέφερε τα
κανναβουργεία. Ο Δ. Χατζόπουλος είχε ήδη ετοιμάσει
ένα υπόμνημα. Αποφασίστηκε να μην ταχυδρομηθεί
αλλά να παρουσιαστεί διά ζώσης στον Πρωθυπουργό,
ο οποίος επρόκειτο να επισκεφτεί τη Μακεδονία

Τα πρώτα αιτήματα

Τα πρώτα αιτήματα στην ιστορία του Συνδέσμου δια-
τυπώθηκαν με εισήγηση του Μωυσή Μορπούργο
και αφορούσαν την εξομοίωση με τα εργοστάσια της
Παλαιάς Ελλάδας ως προς την ατέλεια εισαγωγής
(α) κάρβουνου, (β) μηχανημάτων και πρώτων υλών.
Για το πρώτο θέμα αποφασίστηκε να υποβλη-
θεί αμέσως τηλεγραφικό αίτημα στο Υπουργείο
Οικονομικών. Για το δεύτερο θέμα, το οποίο ήταν
και πιο σύνθετο, αποφασίστηκε να γίνει πρώτα
προφορική κρούση στον Γεώργιο Κοφινά, διευθυ-
ντή του Υπουργείου, ο οποίος είχε υπηρετήσει στη
Θεσσαλονίκη, ήταν γνωστός στις επιχειρήσεις [6
Μαρτίου 1914], και ασκούσε επιρροή στον Υπουργό
Αλ. Διομήδη. Δεν ήταν πάντως ιδιαίτερα συμπαθής
στον Τύπο, διότι θεωρήθηκε ως ο εισηγητής της δι-
ατήρησης διαφορετικού δασμολογίου μεταξύ Νέας
και Παλαιάς Ελλάδας